Av. Canset YILDIZ

Rekabet Kurulu, piyasaya sürüldüğü günden itibaren veri paylaşım kuralları açısından tartışmalı olan Threads uygulaması hakkında önemli bir karar verdi. Uygulamanın sahibi Meta Platforms Inc. (META), yükümlülüklere uymazsa idari para cezasına çarptırılacak.

META'nın, yakın bir zamanda kullanıma sunmuş olduğu Threads isimli uygulamayı, Instagram uygulamasıyla bağlamak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 6. maddesini ihlal ettiği iddiası üzerine düzenlenen 2023-1-028/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu, Rekabet Kurulunun (Kurul) 03.08.2023 tarihli toplantısında görüşülmüş ve 23-36/667-M sayı ile dosya konusu iddialara yönelik olarak 4054 sayılı Kanun’un 40. maddesinin birinci fıkrası uyarınca META hakkında önaraştırma yapılmasına karar verilmişti. 

Rekabet Kurulu, META’nın 2023 yılının Temmuz ayında Türkiye’nin dijital piyasasına sunduğu Threads isimli uygulamayı, Instagram uygulamasıyla bağlamak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 6. maddesini ihlal edip etmediği iddiasını inceledi. Hakim durumun kötüye kullanılması başlıklı 6. maddeye göre, “...bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına yahut başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanmasının hukuka aykırı ve yasak...” olduğu düzenlenmektedir. Rekabet Kurulu META’nın veri birleştirme yoluylabu madde kapsamında hukuka aykırı davranıp davranmadığını inceledi. 

Kurulun inceleme süreci devam ederken META, Kasım 2023 itibarıyla kullanıcının ilişkili Instagram hesabını silmesine gerek kalmadan Threads profillerinin silinmesine olanak tanıyan güncellemeler gerçekleştirmişti. Yani iki uygulamayı birbirine bağlayarak veri birleştirme yöntemiyle pazarda avantaj sağlamak ve tüketici (kullanıcı)  davranışlarını da açıkça yönlendiren uygulama tercihleri ile dikkat çeken META, kullanıcının Threads’ten çıkma konusundaki iradesini tanıyarak ihlali azaltmaya çalıştı. Bu aşamada META tarafından iyileştirmelerin yapıldığından hareketle bağlama iddiası bakımından geçici tedbir kararı verilmesini gerektirecek bir durumun olmadığı değerlendirilmişti.

Diğer taraftan ön araştırma sürecinde META tarafından Threads uygulaması aracılığıyla elde edilen verilerin Instagram uygulamasından elde edilen veriler ile birleştirildiği tespit edildi ve söz konusu durumun olası rekabet karşıtı etkilerinin Kurulun 20.10.2022 tarihli ve 22-48/706-299 sayılı kararında META’ya yönelik olarak birtakım yükümlülükler getirilerek soruşturma kapsamında detaylı bir şekilde değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştı. Karara göre  META’nın temel hizmetlerinden topladığı verileri birleştirmek suretiyle kişisel amaçlı sosyal ağ hizmetleri ile çevrim içi görüntülü reklamcılık pazarlarında faaliyet gösteren rakiplerinin faaliyetlerini zorlaştırmak ve pazara giriş engeli yaratmak suretiyle rekabetin bozulmasına yol açtığına ve 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal ettiğine ve ihlali sonlandırmak ve pazardaki etkin rekabetin tesis edilmesini temin etmek için gerekli tedbirleri belirlenen süre içinde Kuruma tevsik etmesi gerektiğine karar verilmiş, o aşamada tedbir uygulanması gerek görülmemişti. 

Veri birleştirme ile kastedilen husus ise, Threads uygulamasına giriş yaparken Instagram’dan Threads’e otomatik olarak aktarılan Instagram giriş bilgileri,  Instagram hesap numarası, Instagram adı ve kullanıcı adı, profil resmi, biyografi ve bağlantılar gibi Instagram profili bilgileri, Instagram takipçileri, Instagram'da takip edilen hesaplar ve Instagram'daki yaş bilgisi gibi veriler üzerinde otomatik işleme faaliyetidir. Ayrıca Threads uygulamasına giriş yapılırken, Instagram'daki deneyimlerin kişiselleştirip geliştirilmesi ve hizmetlerin güvenliğinin ve bütünlüğünün artırılması için Threads'teki verilerin de Instagram’a aktarılabileceği de yazılıdır. 

Verinin dijital pazardaki önem ve fonksiyonuna değinilen kararda özetle; kullanıcılara bedava sunulan hizmet karşılığında kullanıcı hareketlerinin ve uygulamaya yükledikleri içeriklerin devasa bir veri havuzu oluşturduğu ve uygulamayı süren şirketlerin bu veriler üzerinden reklam ve diğer veri işleme faaliyetleri ile gelir elde ettiği ve “muazzam” bir güç kazandığı, dijital pazardaki teşebbüslerin birçok farklı ve/veya ilişkili pazarda yer alan hizmetlerden oluşan bir ekosistem olarak var olduğu yazılıdır. Bu yapı içinde, her bir hizmetten elde edilen veri ve kullanıcıların, öncelikle ilgili teşebbüs tarafından sunulan diğer hizmetleri ve nihayetinde bir bütün olarak teşebbüsün yaratmış olduğu ekosistemi besleyip güçlendirdiği vurgulanmıştır. Bu durum nazara alındığında farklı pazarlarda gerçekleşen faaliyetler arasında dahi, kullanıcıları ilgili teşebbüsün etki alanında kalmaya yönlendiren ekosistemler aracılığıyla bir yandan kullanıcılara seçimlerini kolaylaştırıcı seçenekler sunulurken, bir yandan da bu araçlara sahip olmayan rakipler için pazara giriş engeli oluşturabilecek uygulamalar teşkil ettiği tespiti yapılmıştır. Rekabet Kurulu kararının temel gerekçesini bu husus teşkil etmektedir. 

Kararda ikinci olarak, pazara giriş engeli oluşturacak bir diğer faktörün de “veri birleştirme” faaliyeti olduğu, META şirketinin Threads uygulaması aracılığıyla elde edilen verilerin Instagram uygulamasından elde edilen veriler ile birleştirmiş olmasının da bu kapsamda incelenmesi gerektiği belirtildi. 

Threads uygulaması ile tanıştığımız 2023 yılı Temmuz ayında Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde henüz piyasaya sürülmemişti. Bunun sebebi ise AB mevzuatıdır. Veri birleştirmeye ilişkin olarak AB ülkelerinde geçerli olan yasaya (Digital Markets Act – DMA) göre, dijital hizmet sunan teşebbüslerin farklı hizmetlerinden elde etmiş oldukları verileri son kullanıcıların açık rızası olmaksızın birleştirmesi yasaktır. Bu nedenle uygulama, AB ülkelerinde 2023 yılının sonunda, DMA yasasının gereklilikleri sağlandıktan sonra piyasaya sürülebilmiştir. Yani META şirketinin Türkiye'deki kullanıcılar açısından Threads uygulaması aracılığıyla gerçekleştirdiği hukuka aykırı uygulamanın sebebi ülkemizdeki  yasa boşluğudur. 

Kurulun 2022 tarihli kararına karşın Threads üzerinden veri birleştirme faaliyet eden META, bugüne kadar dijital pazarlara yönelik olarak alınan kararlarda ve literatürde kabul edildiği üzere pazara giriş engelleri yaratmak, mevcut giriş engellerini artırmak ya da pazar gücüne sahip olunan hizmetler vasıtasıyla elde edilen verilerin, farklı pazarlarda, rekabet üzerinde olumsuz etki yaratacak şekilde kullanmak sebebiyle Rekabetin Korunması Hakkında Kanun anlamında hakim durumu kötüye kullandığına dair net ve güçlü bulgular olduğu, bu nedenle Rekabetin Korunması Hakkında  Kanun’un 9. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca konu hakkında nihai karar verilinceye kadar  META tarafından Threads uygulaması aracılığıyla elde edilen verilerin Instagram uygulamasından elde edilen veriler ile birleştirilmesinin engellenmesi yönünde geçici tedbir kararı alınması gerektiği sonuca ulaşıldı. 

Verilerin elde edilmesi ve paylaşılmasına ilişkin olarak mevcut mevzuatımız temel hususları belirtmiş olsa da dijital pazar  teşebbüslerinin veri işleme ilkelerine ilişkin spesifik düzenlemeler mevcut değildir. Yürürlükteki mevzuatımızın özü ve lafzı itibariyle mevcut ihlali engellemeye yetmesi için veri güvenliğine ilişkin yaygın bir kültürün yerleşmiş olması ve denetim mekanizmalarının sıkılaşmış olması gerektir.